Vượt Biên
Trích từ "Hành Trang về Mạn Ngược"
(...) Long đã có mặt ở Đà Nẵng hơn nửa năm trước đó với hy vọng một người cháu gọi Long bằng cậu bên Non Nước có thể tìm được đường dây vượt biên. Người cháu nầy sống ngay sát biển và có rất nhiều bà con cũng như bạn bè làm nghề biển, phần lớn họ đều có ghe.
Thức vừa quay sang Long vừa nói,
- "Long là một trí thức có học hàm, không dính líu đến chế độ cũ, sao lại tính chuyện vượt biên làm gì? Cỡ thầy giáo tép riu như tôi mà họ còn lưu dụng huống gì Long?"
- "Đồng ý là thế, nhưng dạy thì phải ra dạy và làm thầy phải đúng nghĩa làm thầy. Đứng trên bục giảng mà cứ lơ láo thấp thỏm trông chừng bọn đảng viên, nhất là bọn đảng viên ngoài Bắc vào thì làm sao sống nổi? Chưa kể việc thường xuyên đi "tập huấn" chỉ để ngồi nghe đám người với trình độ văn hóa đích thực cao không quá đầu ngọn cỏ lên lớp mình thế nầy thế nọ thì thà cút khỏi nước cho xong. Hơn thế nữa, tôi muốn phải có một cái gì khác hơn cảnh sống nhàm chán nầy, không cần biết động cơ đó có liên quan đến chính trị hay không. Tôi không tôn thờ một chế độ nào cả, cộng sản cũng như không cộng sản. Nếu có đủ điều kiện thì chúng ta phục vụ xã hội và phục vụ con người chứ không phục vụ chế độ, không phục vụ lãnh tụ của bất cứ bên nào."
- "Thế thì nếu may mắn đến đảo, cậu trả lời thế nào với các phái đoàn phỏng vấn để được họ giải quyết đi một nước thứ ba, nhất là Mỹ? Lý do ra đi của cậu đâu phải là lý do chính trị? Khi vợ con tôi ra đi, tôi đã lo ngại điều nầy. Nếu may mắn bình yên đến một đảo nào đó ở Đông Nam Á đi nữa thì không có gì bảo đảm vợ con tôi sẽ được giải quyết đi nước khác. Vô lẽ nằm đó để chờ ngày trả lại về nước?"
- "Nhưng đã có ai bị trả về nước đâu? Nếu cứ nghĩ hai với hai là bốn thì chẳng mấy ai ra biển để liều mình với sóng, hải tặc và bất xác. Đành rằng những lý do chính trị theo nghĩa hẹp rất khó chứng minh trong nhiều trường hợp, nhưng sức đẩy từ phía sau hiện mạnh hơn nhiều so với bất xác phía trước. Nếu phải chứng minh bị thực sự ngược đãi về mặt chính trị thì, ngoài thành phần đảng viên, hầu hết những người dân Miền Nam đều bị ngược đãi chính trị, vì họ chính thức bị tước đoạt những quyền tự do cơ bản nhất của con người và bị chối bỏ nhân quyền theo Hiến Chương Liên Hiệp Quốc.
Có không ít những chế độ độc tài như Việt Nam; nhưng có thể tệ nạn đàn áp chính trị ở đó không quá cao hoặc họ không có thời cơ trốn thoát nên người dân đành phải thủ phận và thế giới cứ để mặc họ tự định đoạt số phận của họ. Sự ra đi của người Việt Nam là một chỉ dấu về cường độ áp bức chính trị ở quốc gia nầy. Hiện chúng ta bị thúc ép phải đi về phía trước để thoát khỏi một môi trường sống ngột ngạt từ trên xuống dưới, từ trong ra ngoài, một môi trường ăn gian nói dối có hệ thống và có luật pháp bảo kê. Đó là một môi trường của buồn nôn và nhầy nhụa, trong đó những sinh vật mất linh hồn quay cuồng nhảy múa để quên đi số phận làm người của họ."
Thức nói nhỏ với Long,
- "Tính cậu không còn giống như ngày trước. Về mặt chính trị, bây giờ cậu chẳng giống tí nào với đa số người Quảng. Lúc còn ở trọ chung trong nhà bà Thủ Thừa, có lần cậu mang ra khoe một bài luận văn được thầy giáo của cậu lúc bấy giờ không ngớt lời khen và cho điểm gần như tối đa. Trong bài luận văn đó chủ yếu cậu nói về quê hương, đất nước, và con người."
Long ngắt lời Thức,
- "Bầy giờ, chúng ta không còn đủ tư cách nói đến quê hương, đất nước, và con người nữa. Chúng ta không còn là công dân của một nước mà chỉ là người dân thuộc địa của mẫu quốc Bắc Việt. Họ không mời mà đến để chiếm đoạt và đô hộ Miền Nam rồi tự xưng là giải phóng. Họ đã khiến Miền Nam tha hóa đến độ bất phục hồi bằng cách từng bước xóa nhòa phần tinh hoa của một nền văn minh nhân bản và chỉ giữ lại những phần cặn bã được họ xem là bước tiến hóa mà họ từng ao ước từ khi còn ở Miền Bắc. Bên cạnh đó họ áp đặt và phát tán một loại văn hóa chợ trời mệnh danh là văn hóa xã hội chủ nghĩa. Họ đô hộ Miền Nam không mấy khó khăn nhờ vào đám bù nhìn Nam Bộ, hay đúng hơn đám cháu con của Hồ Tập Chương biết nói tiếng Nam Bộ. Đám bù nhìn nam bộ nầy không những an phận bằng lòng mà còn tỏ ra hãnh diện với những món canh thừa cá cặn của giai cấp thái thú Bắc Bộ Phủ.
Anh Thức, một lần nữa ở đây, trong vấn đề vượt biên đi tìm tự do và hướng về những quốc gia không cộng sản, yếu tố nhân đạo luôn tiềm ẩn phía sau những chế độ chính trị không cộng sản đó; và yếu tố đó giúp giải thích tại sao đến nay phần lớn những người đi tìm tự do từ Miền Nam cuối cùng đều đến được bến bờ tự do, bất luận họ ra đi vì lý do chính trị hay không. Cho dù pháp chế tị nạn khắt khe cách mấy đi nữa, pháp chế đó cũng còn một vài chỗ trống cho lòng nhân ái vị tha. Chỉ có những bộ óc khuyết tật mới nghĩ rằng chỉ vì miếng ăn không thôi mà con người dám xả thân trước bộ máy giết người của Cộng Sản và chấp nhận rủi ro hiểm họa từ mọi phía trên đại dương. Có đi thì có đến. Càng tính kỹ càng không dám hành động. Anh đã phạm một sai lầm lớn khi không tháp tùng vợ con anh. Có thể anh đã bị nguyên trạng ràng buộc nên không thể nhích chân khỏi mặt đất.
Lần đầu trong đời, tôi hiểu được thế nào là đùa cợt với định mệnh và chơi với lửa. Một kẻ bạch diện thư sinh như tôi bây giờ bị buộc phải lăn mình vào phiêu lưu mạo hiểm trong khi chưa hề được trang bị về mặt thể xác cũng như linh hồn để đón nhận một thử thách như thế. Thay vì là nơi chôn nhau cắt rốn và quê hương nguồn cội của mình, đất nước nầy, thế giới nầy trở nên quá thù nghịch đối với tôi. Đất nước nầy đang ngày đêm xua đuổi chúng ta nhưng nó chỉ xua đuổi chúng ta về địa ngục chứ không muốn chúng ta thoát được lên thiên đàng, mặc dù cái thiên đàng kia cũng chỉ là vùng trần gian của những con người bằng da bằng thịt, hữu sinh hữu diệt như mọi con người khác - chỉ khác một điều họ không phải là những người Cộng Sản."